2016ko urtarriletik urrira "Baserritik Mundura" ikastaroaren lehen edizioa egin zen. Gure elikaduraren etorkizuna jokoan "-" Baserritik mundura: gure elikaduraren etorkizuna jokoan ". Ikastaro honen helburua elikagaien subiranotasunaren agendak nekazaritzaren eremua gainditzea izan zen, herritar guztien gai gisa ulertua izateko; izan ere, funtsezkoa da aliantzak eraikitzea eta hainbat esparru, subjektu kolektibo eta eragile sozial eta instituzional artikulatzea, abian dauden ekimenak indartu ahal izateko eta Euskal Herrian elikadura-subiranotasunaren eraikuntza kolektiboan aurrera egin ahal izateko.

[Revista Pueblos / Artikulua eta argazkiak: BEATRIZ CASADO Y MIRENE BEGIRISTAIN]

Hori guztia EHNE-Bizkaiaren kezka batetik abiatuta sortu da; izan ere, EAEko unibertsitate-eremuan ez dago elikadura-subiranotasunaren eta agroekologiaren arloko prestakuntza-eskaintzarik, eta beharrezkoa da nekazaritza-mugimenduarentzat estrategikoak diren ikerketa-gabeziak betetzea. Sindikatuak, duela bost urte, kezka hori helarazi zion Hegoa Institutuari, aliatuen gune akademiko gisa, unibertsitateko prestakuntza-proposamen bat elkarrekin pentsatu eta diseinatzeko proposamena eginez.

EHNE-Bizkaiaren eta Hegoa Institutuaren arteko aliantza-harremana euskal sindikatuak azken urteotan elikadura-subiranotasuna eta nekazaritza ekologikoa unibertsitate-eremuan integratzeko egiten ari den ahaleginen parte da, eta, aldi berean, bere prestakuntza-ikastaroak eta -espazioak garatzen ditu. Unibertsitate publikoekin lankidetzan prestakuntza formaleko guneak eraikitzeko eta zabaltzeko apustua lan-ildo estrategikoa eta lehentasunezkoa da La Via Campesina Internacionalen antolatutako nekazari-mugimendu guztientzat.

Tamalez, nekazarien nekazaritzak eta baserrien munduak, oro har, ez dute unibertsitaterik gure herrialdean, ia ez dago prestakuntza- eta ikerketa-gunerik nekazaritza-ekonomiari, agronomiari/agroekologiari, landa-soziologiari, elikadura-subiranotasunari, nekazaritzako azterlan kritikoei eta abarri buruz. Ikastaro honen bidez, prestakuntza-eskaintzaren hutsune hori betetzen hasi nahi dugu, eta gai horiei buruzko ikerketa-, ikasketa- eta espezializazio-guneak sortu.

Ikasturte hau ere ezagutzaren demokratizazioaren aldeko apustua da. Kezketako bat da ekonomikoki eskuragarria den ikastaro bat izatea; izan ere, nekazaritzako ekologian eta elikadura-burujabetzan unibertsitate-espezializazioko proposamen batzuen prezioa nahiko garestia da, eta agerian uzten du mota horretako prestakuntzen joera elitista; baina, gainera, unibertsitate-hedapeneko ikastaro bat denez, sartzeko baldintzak beste batzuk dira, eta metodologiak ere bai, normalean unibertsitate-prestakuntza horietatik kanpo geratzen diren ikasleei aukera ematen baitiete ikastaroan sartzeko.

Gainera, EHNEBizkaia eta Etxalde sindikatuekin batera diseinatu eta garatu denez, euskal nekazarien mugimenduak antzemandako ikerketa-beharrei erantzun nahi die. Gure ustez, elikadura-subiranotasunaren proposamenak metodo zientifiko klasikoa birpentsatzera behartzen du, hainbat subjekturen eta jakinduriaren (nekazaria, feminista, akademikoa, herrikoia, etab.) arteko ikerketa kritiko eta kolaboratiboko ikuspegiak eta metodoak txertatuz, ezagutza balioan jartzea eta landa-eremutik eta nekazarietatik sortzea ahalbidetzeko.

Horregatik guztiagatik, prestakuntza-aukera bat da elikadura-subiranotasuna beren ildo estrategikoetan sartzen hasi diren gizarte-mugimenduetako militanteentzat, nekazari gazteentzat, nekazaritzako eta hiriko sindikalistentzat, unibertsitateko ikasleentzat, nekazaritza-munduarekin eta landa-garapenarekin lotutako gaietan erantzukizunak dituzten kargu publikoentzat, etab.

Forma

La Vía Campesinak irakasten digun bezala, beste testuinguru batzuetan garatutako nekazarien prestakuntza-esperientzia arrakastatsuekin inspiratu eta trukatu ahal eta behar ditugu ikaskuntzak, baina oso jakitun izanik errealitate bakoitzak bere pedagogia espezifikoak behar dituela. Premisa horretatik abiatuta, ikastaroak La Via Campesinak protagonizatutako prestakuntza-prozesuen metodologia pedagogikoak barneratzen eta euskal errealitatera egokitzen ditu, bereziki Brasilgo Lurrik Gabeko Landa Langileen Mugimenduaren (MST) Florestan Fernandes Eskola Nazionalean (ENFF).

Nekazarien jakintzak planteatzen du agroekologia dela elikagaien subiranotasunerantz eta eraldaketa sozial eta pertsonalerantz aurrera egiteko bidea, elikagaien ekoizpenetik eta kontsumotik abiatuta. Ikuspegi horrek, elikadura herrien oinarrizko eskubide gisa eta ez merkantzia gisa defendatzetik abiatuta, zalantzan jartzen eta planteatzen du gainerako eremu sozial eta ekonomikoetan eta maila edo dimentsio anitzetan dauden dinamika asko eraldatzeko beharra.

Beraz, unibertsitate-eremuan eduki agroekologikoak dituzten prestakuntzak sartzea urrats bat da, baina ez da nahikoa; planteatzen zaigun erronka askoz sakonagoa da, prestakuntzaren metodologiak ere koherentzia izan behar baitu elikadura-subiranotasunaren eta agroekologiaren ikuspegiak dakarren integraltasunarekin. Metodologia ez da neutrala, forma. Beharrezkoa da ahalik eta prestakuntza-prozesu integralenak eraikitzea, pertsonen prestakuntza-dimentsioei helduko dietenak (alderdi arrazional-ideologikoa, emozionala, erlazionala, pertsonala, kolektiboa, materiala, sinbolikoa, printzipioak eta balioak, artea, kultura, etab.).

Integraltasun hori ikastaroaren egituran bertan eta hura martxan jartzeko antolatzeko moduan islatzen da. Jarraian, prestakuntza-proposamen hori ezaugarritzen duten lau oinarri metodologiko nabarmenduko ditugu: subjektuen ikuspegia, ikas-ekinezko sistema, koordinazio politiko-pedagogikoa eta dimentsio mistikoa.

Subjektuen ikuspegitik, parte-hartzaile guztiek irakatsi beharreko eta ikasi beharreko gauzak dituztela planteatzen dugu, ohituta gauden ezagutzak transmititzeko norabide bakarreko eskema hausten saiatuz. Eskema horretan, ikasleek jarrera pasiboa hartzen dute, ezagutzaren hartzailea. Horregatik, proposamenak antolaketa-egiturak txertatzen ditu bere diseinuan, ikastaroan parte hartzen duten pertsonek ikastaroaren garapenean inplikazio aktiboa, proposatzailea, parte-hartzailea eta erantzunkidetasuna izan dezaten. Horren ondorioz, parte-hartzaileak "Lurralde Guneak" izeneko lantaldeetan antolatzen dira, "lurraldeetako lan kolektiboen" garapena sustatzeko. Horrela, topaketa, elkarrizketa, esperientzien trukea eta ikerketa-prozesu kolektiboen garapena bultzatzen dira.

Bigarren oinarriari dagokionez (ikas-ekinezko sistema, MSTren esperientzia pedagogikoan oinarrituta), alternantzia proposamen pedagogiko eta metodologiko gisa ulertzen dugu. Proposamen horrek hainbat prestakuntza-denbora eta -gune tartekatzen ditu, teoriaren eta praktikaren arteko harreman dialektikoa sortzea bilatzen du, eta, aldi berean, ezagutzan sakontzea ahalbidetzen du, bai eta norberaren errealitateari buruz kolektiboan ikertzea eta hausnartzea ere. Horrek esan nahi du ikastaroa "unibertsitate-denboraz" (Euskal Herriko landa-eremuetan elkarbizitzako lau egun) osatutako "etapen" bidez antolatu eta garatu behar dela. Etapa horiek txandakatu egiten dira "Komunitate-garaiekin" (zenbait hilabeteko iraupena), eta Lurralde Guneetarako talde-lanak planteatzen dira, ikerketa-lanak garatze aldera. Ikas-ekinezko sistema ezartzearekin batera, ikastaro honek prestakuntzaren ainguratze praktiko eta iraunkorra sustatzen du, Euskal Herriko elikadura-subiranotasunaren eta agroekologiaren errealitatearekin eta praktikarekin.

Hirugarren oinarriari dagokionez, ikastaroak koordinazio politiko pedagogikoa du (CPP), prozesu osoaren laguntza pedagogikoa egiteaz arduratzen den kolektiboa, unibertsitatearen eta nekazarien mugimenduaren arteko artikulazioa bermatzeaz eta zaintzeaz gain (bi eremuetako pertsonek osatzen baitute), eta horrelako prozesu batek eskatzen duen plangintza, dinamizazioa eta logistika bermatzeaz arduratzen dena.

Nabarmendu nahi dugun laugarren oinarria dimentsio mistikoa da; dimentsio hori herri-mugimenduen ikuspegitik eta MSTren ikuspegitik erabiltzen dugu, ez erlijioaren ikuspegitik. Gure ustez, prozesu horien oinarrian dauden gizarte-eraldaketak, edukien ikaskuntzaren beharrezko integraziotik ez ezik, esparru arrazionalez gain, gaitasun emozionalak intentsitate berarekin landu eta prestatu behar dira. Horrela, euskal nekazarien eta herritarren mugimenduaren berezko sinbolismoarekin bat eginez, mistikak loturak eraikitzearen eta sendotzearen garrantzia txertatu du prestakuntzan, identitate kolektiboa eraikitzeko, borroka komunen aniztasunetik abiatuta. Zentzu horretan, uste dugu egiten dugun eta egiten dugun guztia garrantzitsua dela, eta funtsezkoa da konturatzea zein sinbologia ekartzen ditugun gure prestakuntzetara; ezer ez da neutrala. Esan bezala, forma. Dimentsio mistikoa prestakuntzaren eta bizikidetzaren une espezifiko desberdinetan lantzen da, eta, une horietatik harago, etengabeko erresonantzia bihurtzen da prestakuntzan dagoen kolektiboaren izateko eta sentitzeko moduaren aldetik.