ONDORIOAK

Itsasoaren berotzea

Bizkaiko golkoan itsasoaren berotzea ikusten da 80ko hamarkadatik aurrera, 0,16 eta 0,25 °C bitarteko tasekin hamarkada bakoitzeko, azalean handiagoa izanik lehen 100 m-etan baino, eta handiagoa izanik golkoaren hego-mendebaldean kanporago dagoen eremuan baino. Halaber, 14 °C-ko isotermaren sakontzea ikusten da. Bizkaiko golkoaren eskalan behatutako itsasoaren berotzea lotuta egongo litzateke Atlantikoaren ipar-ekialdeko berotzearekin, klima-aldaketari lotutako ozeano-atmosfera interakzio-patroiekin lotuta dagoenarekin. Euskal kostaldeko itsasoaren berotzea nabarmenagoa azal liteke lurraren eta plataforma kontinentalaren eraginarengatik, eta, beraz, airearen berotzearengatik, klima-aldaketaren adierazle nagusia baita; haren igoera giza jarduerak eragindako berotegi-efektuko gasen kontzentrazioaren igoeraren emaitza zuzena da (IPCC-AR5, 2013).

Berotzeak biodibertsitatean izan ditzakeen ondorioak

Dirudienez, itsasoaren nahiz airearen berotzeak eta eguneko eguzki-orduen igoerak ondorioak dituzte bentoseko komunitateen birbanaketan, ur beroetako espezieei nolabaiteko abantaila txiki bat emanez (tropikalizazioa) ur hotzetako espezieekin alderatuta (borealizazioa); azken horiek ere gora egin dute, eta fitoplankton-espezieen osaeran ez da tenperatura-tarte optimoekin lotutako aldaketarik nabaritzen. Antxoaren populazioaren 1987-2020 aldiko analisiak adierazten du adinaren araberako pisua murriztu egin dela azken urteotan, baina itsasoaren berotzearekin duen erlazioa xehetasun handiagoz aztertu behar da, beste faktore batzuen ondorio izan daitezkeelako, hala nola dentsitatearekiko mendekotasunarena.

Itsas mailaren igoera

Bizkaiko golkoko itsasoaren batez besteko maila 1,7 eta 3,4 cm hamarkada bakoitzeko arteko tasarekin igotzen ari da (2,5 cm/hamark. batez beste) 90eko hamarkadaz geroztik. Bizkaiko golkoko kostaldeko eta itsasoko igoera hori bat dator itsas mailaren eskala globaleko igoerarekin. Itsas mailaren igoera bizkortzen ari da eremuan azken hiru hamarkadetan XX. mendeko batez besteko igoerarekin alderatuta, aurretiazko azterlanekin bat etorriz (Woppelmann et al., 2006, Dangendorf et al., 2019).

Olatuen eta haizearen eta kostaldeko higaduraren muturreko gertakariak handitzea

Azken 30 urteotan olatuen batez besteko baldintzak pixka bat igo direla ikusi da (Hs-ren igoera 3,1 cm hamarkada bakoitzeko Bilbo-Bizkaiko buian, eta Pw-rena, aldiz, % 3,5-ekoa hamarkada bakoitzeko) eta olatuen muturreko baldintza batzuetan gorakada ikusi da (Hs90-en 18 cm-ko igoera esanguratsua hamarkada bakoitzeko eta Hs100-en igoera ez-esanguratsua). Muturreko gertakarien igoeraren balizko arrazoiak ikertzeko eta klima-aldaketarekin erlazionatu ahal izateko, lehen urratsa eskala handiko eredu atmosferikoekin erlazio posible bat identifikatzea izan da. Korrelazioa dago Bilbo-Bizkaiko buiako neguko olatu-altuera adierazgarriaren eta WEPA indizearen artean. Gainera, analogiak daude neguko olatuen joeren eta WEPA indizearen artean. Emaitza horiek euskal kostaldean ikusitako muturreko gertakarien igoeraren eta WEPA indizearen arteko harremana iradokitzen dute. Halaber, neguko olatu-altuera adierazgarriaren eta Zarauzko hondartzako neguko mareaz gaindiko azaleraren arteko korrelazioa ere ikusi da. Horrek guztiak adierazten du olatuen igoeraren ondorioz eta, bereziki, muturreko zenbait gertakariren ondorioz (adibidez, 2013-2014ko neguko ekaitzen sekuentzia), Zarauzko hondartza itsasgorako kosta-lerroaren higadura handia jasaten ari dela 2010-2020 aldian.

Aldaketak ur-zutabean, gazitasunean, oxigeno disolbatuan, mantenugaietan eta fitoplanktonean

Ikusi da neguko nahaste-geruzaren sakonera pixka bat handitzen ari dela (19 m-ko tasa hamarkada bakoitzeko 1986az geroztik, probabilitatea esanguraren mugan egon arren), azaleko zenbait mantenugairen kontzentrazioak gora egin duela (batez ere nitratoarenak eta silikatoarenak), baita 1995az geroztik 0 m eta 25 m-ko sakonerako oxigeno disolbatuaren kontzentrazioak ere, klorofila-kontzentrazioa pixka bat igotzen dela eta gazitasuna pixka bat jaitsi dela lehen 100 metroetan. Prozesu horien arteko erlazioaren analisiak adierazten du neguko nahaste-geruzaren sakontzeak berekin dakarrela, neurri batean, neguan mantenugaien kontzentrazioa handitzea, eta horrek, aldi berean, klorofila-kontzentrazioa handitzea ahalbidetzen duela, udaberriko loratzean haziko den fitoplanktonaren estimazioa dena. Klima-aldaketaren atribuzio-analisi horrekin jarraitu behar da, neguko nahaste-geruza sakontzeko joera zehazten duten prozesuak ez baitaude zuzenean lotuta ozeanoaren berotzearekin.

Klima-aldaketarekin modu zuzenagoan lotutako adierazleen aldaketa-tasak (itsas tenperaturaren igoera, 14 °C-ko isoterma sakontzea, airearen tenperaturaren igoera, intsolazioaren igoera eta itsasoaren batez besteko mailaren igoera) oso antzera mantentzen dira azken urte honetako datuak sartuta (2020). Gainera, adierazle horiek klima-aldaketaren agertokietan gure eskualdean espero diren aldaketekin bat datozen joerak dituzte, eta horrek klima-aldaketa globalak eremuko neurri fisikoetan dituen efektuen gaineko ondorioa indartzen du; gainera aukera ematen dute euskal kostalderako klima-aldaketaren adierazle fidagarri gisa identifikatzeko.

Kostaldeak eta ozeanoa behatzea funtsezkoa da hobeto ulertzeko nola eragiten dioten sistema honi eta sistema honek duen bizitzari, baita gizarteari ere, klima-aldaketaren mehatxuek. Ozeanorako eta kostalderako behatu eta proiektatutako aldaketek, hala nola berotzeak, it, desoxigenazioaren areagotzeak, azidotzeak edo estratifikazioan aldaketak egiteak, ondorio garrantzitsuak dituzte biodibertsitatean eta itsas bizitzan, espezieen banaketan edo haien fenologian edo tamainan aldaketak eginez, arrantza-intereseko espezieen aldaketak barne. Itsasoko eta kostaldeko ekosistemek ematen dituzten zerbitzu ekosistemako ugariei ere eragiten die, hala nola klimaren erregulazioari edo karbono-bahiketari.

Gainera, itsas mailaren igoerak eta ekaitzak areagotzeak itsasertzeko populazioengan ere badu eragina. Ikusiko dugunez, itsasertzeko azpiegiturek eta eraikinek muturreko fenomenoen eta uholdeen eraginpean egoteko arriskua handitu egingo da, baita hondartzetako aireko azalera murriztu edo desagertzeko arriskua ere. Hala, ekaitzen aurrean kostako komunitateen babesa galduko da. Hau da, klima-aldaketa antropogenikoak ozeanoetako eta kostaldeko ekosistemetan duen eraginak eragin handia du itsas bizitzan, ekonomian, industrian, turismoan eta kostaldeko komunitateetan. Horregatik, klima-aldaketaren adierazle hauek epe luzera monitorizatzen jarraitu behar da, sistema horren bilakaera ezagutu, etorkizuneko arriskuei aurrea hartu eta beharrezko egokitze-neurriak proposatu ahal izateko.