"Nafarroan ez dago ez txerri gehiago, ez makrogranja gehiago, ez hiltegi industrial gehiago". Hala adierazi du Lorea Floresek, Greenpeaceko Nafarroako koordinatzaileak, Irunberrin Cárnicas Iruña enpresaren makro hiltegi berri bat eraikitzeko iragarpenari buruz.

Imagen de Greenpeace.

"Cárnicas Iruñako txerrien hiltegi berria, Irunberrirako proiektatua, dei-efektua izango luke, eta Nafarroan makrogranjak ugaritzen jarraituko luke, lehenbailehen itxi behar direnean. Proiektu hori ezin da gauzatu", gaineratu du Floresek, enpresa horrek Nafarroan txerrien makro hiltegi bat eraikitzeko asmoa duela jakinda.

Jakin ahal izan denez, hiltegiak, hiltegia eginez gero, urtean ia 1,5 milioi txerri hiltzeko gaitasuna izango luke, 550 orduan, Nafarroako egungo txerri-aziendaren ia bikoitza.

Nafarroako egungo txerri-txabolak -769.890 txerri, Nekazaritza, Arrantza eta Elikadura Ministerioaren azken datuen arabera (MAPA) - urtero 712 minda-igerileku olinpiko sortzen ditu (2.402,6 milioi litro). Gorozki-kopuru izugarri horrek modu erabakigarrian laguntzen du berotegi-efektuko gasak isurtzen (metanoa eta oxido nitrosoa, esaterako), amoniakoa isurtzen, eta oso garrantzitsua da nitratoek ura kutsatzen dutela, horixe baita Espainiako Estatuko ur-masei eragiten dien kutsadura-arazorik larriena, Trantsizio Ekologikorako Ministerioaren eta Erronka Demografikoaren (MITERD) arabera.

Hain zuzen ere, nitratoek ura kutsatzen duten egoera larriagotu baino ez da egiten. Beraz, Nafarroan Nitratoekiko Eremu Kalteberak zabaltzen dituen Foru Dekretu berri bat onartzear dago, 2020an 99.259 hektarea izatetik 2025ean 247.854 hektarea izatera igaro baitira. Hau da, bost urtean ia hirukoiztu egin da Nafarroako Natura Baliabideen azalera, eta lurraldearen %24 hartzen du.

Hori dela eta, Greenpeacek Ebroko Konfederazio Hidrografikoaren NitraCHE Estrategia aplikatzeko eskatu du Nafarroan. Estrategia horren arabera, ez da abeltzaintza intentsiboko proiektu berririk baimenduko, ezta nitratoen kutsadurak gehien zigortutako eremuetan daudenak handitzeko ere.

Nitratoek ura kutsatzea hain larria denez, Europar Batasuneko (EB) Justizia Auzitegiak Espainiaren aurkako kondena-epaia eman zuen 2024ko martxoan, Nitratoen Zuzentaraua ez betetzeagatik, eta gaur egingo da, Galiziako Auzitegi Nagusian, Europako lehen epaiketa, industria-abeltzaintzak eta haren makrogranjek sortutako uraren kutsadurari buruzkoa. Hori gerta liteke Nafarroan, egungo bideari eutsiz gero.

Gaur egun, Estatuan ekoizten den haragiaren erdia baino gehiago txerriarena da, eta %60 inguru esportatzen da jada. Ekoizpen hori oso eredu industrializatuarekin baino ezin da egin, eta Espainia txerri haragi gehien ekoizten duten herrialdeen munduko laugarren postuan jarri du, Txinaren, AEBren eta Brasilen atzetik, eta munduko esportatzaile nagusiaren atzetik (FAOSTAT, 2023).

Puntu horretara iristeko, txerrien hilketa ia %2.000 hazi zen 60ko hamarkadatik, abeltzaintzako beste edozein etxolaren oso gainetik; eta txerrien makrogranjak Nafarroan, %29 2014tik 2023ra, MITERDen Emisio eta Iturri Kutsatzaileen Estatuko Erregistroan (PRTR) emandako datuen arabera.

Txerri-okelaren ekoizpena %88 murriztea

Elikagaien Iraultzan: Premiazkoa da egungo sistema bideraezinetik ELIKADURA EREDU JASANGARRI batera igarotzea. Greenpeacek joan den astean aurkeztu zuen txosten aitzindari hori, eta kalkulatzen da txerri-okelaren ekoizpena % 88 murriztu beharko litzatekeela Espainian hemendik 2050era bitartean, elikagaien egungo ekoizpen-eredu suntsitzailea Elikadura Eredu Jasangarri (MAS) baterantz igaroko dela bermatzeko.

Txostenak proposatzen du abeltzaintza industriala pixkanaka uztea, makrogranjak ixtea eta oinarri agroekologikoko abeltzaintza estentsiboa sustatzea, abeltzaintza-sektorearentzat bidezko trantsizioa bermatuz.

Egungo ereduaren ondorioak dramatikoak dira, herritarrek eta, batez ere, zuzenean pairatzen dituzten landa-komunitateek erabat arbuiatzen baitituzte, eta, zalantzarik gabe, penintsularen eta planetaren ingurumen-egoera txarrari laguntzen diote. Hala, egindako kalkuluen arabera, egungo bideari jarraituz gero, abeltzaintza-sektoreak %20 berotegi-efektuko gas gehiago isuriko lituzke 2050ean, neurri handi batean pentsuekiko nazioarteko mendekotasuna areagotuko litzatekeelako.

Azpimarratzekoa da, halaber, aspalditik eta behin eta berriz Europako Batzordeak, ingurumen-politikaren aplikazioa berrikustean, ohartarazi duela Espainiak "eskortako hegaztien edo txerrien hazkuntza intentsibotik datorren kutsadurari" ekin behar diola ingurumen-arloko lehentasunezko ekintza gisa.

Greenpeacek defendatzen duen elikagai-trantsizioa abian jarriz gero, abeltzaintza-sektorearen berotegi-efektuko gasen emisioak %80 jaitsi litezke. Abeltzaintza-sektoreko eraldaketa horrek eragin erabakigarria izango luke nitratoengatiko uraren kutsadura %57 murrizteko, ez bakarrik sortutako gorotzen kopurua murrizteagatik, baita ongarri sintetikoak erabiltzeari uzteagatik ere, horietako asko abereentzako elikagaiak ekoizteko erabiltzen baitira.

Abeltzaintza estentsiboko eredu baten alde

Nekazaritza ekologikoan oinarritutako abeltzaintza estentsiboko eredu baterantz eraldatze horrek industria-eredua bertan behera uztea ekarriko luke, eta horrek, txerrien sektorean, enplegua %70 murriztea ekarriko luke, abeltzaintza intentsiboa eta makrogranjak ezabatzearen ondorioz. Hala ere, Greenpeacek proposatutako MAS berriak (lurralde nazionalak emandako baliabideen mende dago soilik), oro har, abeltzaintza-sektoreko enplegua bikoiztea ekarriko luke.

"Nafarroan nitratoek ura kutsatzen duten egoera larria dela eta, Greenpeacek Gobernuari eskatzen dio elikagai-eredu jasangarri baterako trantsizioa bultzatuko duen politika har dezala, eta ez amildegiaren ertzera garamatzan abeltzaintza industrialeko eredu bat babesten jarrai dezala", amaitu du Floresek.

Elikadura Eredu Iraunkorrean proposatutako jardueren artean, Greenpeaceren arabera, abeltzaintza-sektorean trantsizioa gauzatzeko lehentasunezkoak honako hauek dira:

• • Abeltzaintza intentsiboko proiektu berriei edo daudenak handitzeko proiektuei baimenik ez ematea, txerriarentzako lehentasun bereziarekin. Onartzen den proiektu berri bakoitzak are gehiago zailduko du elikagaien beharrezko eta presazko trantsizioa, eta larritu egingo ditu abeltzaintza industrialaren ondorio negatiboak.
  • Abeltzaintzako Plan Estrategikoa (GEP) garatzea, eskualde bakoitzerako gehieneko abere-zama zehazteko, abeltzaintza-jarduerari eusteko beharrezkoa den lurralde-oinarriaren arabera, eta, horrela, abere-azienda intentsiboa pixkanaka murriztea, 2030ean %50 gutxiago izan arte eta 2050ean erabat ezabatzea. Plan horrek abeltzaintza-sektorean bidezko trantsizioa egiteko aukera eman behar du.
  • "Planeta-osasuneko dieta" sustatzea eta hartzea, okelaren, esnekien, arrautzen eta arrainaren kontsumoa murriztea bizkortzeko eta lekaleen eta landare-jatorriko gainerako elikagaien kontsumoa areagotzeko.