Memoria Viva de los Pueblos taldeak Quecedo de Valdivielsoko (Burgos) etxetzar bat birgaitzea bultzatzen du. Bertan, agroekologiako eta lanbideetako prestakuntza-zikloak egongo dira, estatu osoko pertsonei zuzendutako ostatua, kafetegia, denda eta baratzeak barne.

Lehen, prozesu komunitarioen bidez ikasten ziren lanbideak. Familiak, auzoak eta, azken finean, komunitatea, transmisio-uhalak ziren, haziak noiz landu edo nola atera eta kontserbatu, harrizko horma bat nola altxatu edo ardi bat nola jetzi jakiteko. Gaur egun, herritar gehienentzat ia ezinezkoa litzateke ezagutza horiek eskuratzea prestakuntza-eskolarik gabe. Ez da beharrezkoa titulitisagatik, lau hamarkadako neoliberalismoak eragindako hondamenagatik baizik, belaunaldiz belaunaldi herri-jakintzak zabaltzen zituen engranajea hautsi baitute.

Jakituria hori berreskuratzeko sortu zen "Josefa Martín Luengo" Herrien Eskola, landako eta hiriko gizarte mugimenduarentzako prestakuntza eta esperientzia gunea, lurraldeak suspertzen eta defendatzen laguntzeko. XVI. mendean Merindadeetako eskualdean dagoen Quecedo de Valdivielsoko (Burgos) oinetxe bat birgaitzeko lehen fasea finantzatzeko mikromezenasgo kanpaina abiatu berri dute, eta modu kolektiboan erosi dute. Memoria Viva de los Pueblos herri mugimenduak bultzatzen du proiektua, Revista Soberanía Alimentaria, Biela y Tierra aldizkariaren eta Cerratoko Landa Unibertsitatearen laguntzarekin, baita Espainiako estatuko berrogeita hamar bat kolektibo eta erakunderekin ere.

Herriarentzako ekimena, herritik

Pablo Simón, Arroyo de Valdivielsoko nekazariak, ekimenaren testuingurua azaldu du. Valdivielso bailaran kokatuko da, 400 pertsona inguru bizi diren 14 herrik osatua. Errealitate horretatik abiatuta lan egiten du Memoria Viva de los Pueblos erakundeak, ekonomia komunalean ibilbidea duen eta 2018an lurraldeko gazteek bultzatu zuten erakunde komunitarioak. "Herrien Eskola elkarteek eta gizarte-mugimenduak landa-munduan antolatuta egoteko eta prozesu komunitario bat benetan eraikitzeko dugun behar gisa sortu da", azaldu du.

Gaineratu duenez, kokapena "oso garrantzitsua da", izan ere, "landa-mundua benetan abandonatuta dago gizarte-ehunaren eraikuntzan": "Lurralde zailak dira, ez dagoelako jenderik, baina komunitatearen laguntza gero eta handiagoa da". Izan ere, bizi den haranak egiturazko abandonua jasaten du, garraio publikorik gabe, dendarik gabe, haurrik gabe. "Proiektuaren barruan haur-eskola bat sortzen eta irekitzen saiatzen ari gara berriro. Umerik eta komunitaterik gabe, ezin izango dugu epe luzeko borrokaren prozesurik egin nekazarien munduan", hausnartu du Simonek.

Hainbat urtetako prozesua

Herrien Eskola lau fasetan garatuko da, kanpoko profesionalen laguntza eta lan komunitarioa uztartuz: aldez aurretik murgilduta dauden batean, erosketa egin da eta hesia berreskuratzen ari da; 1. fasean, urtebete iraungo duela aurreikusten baita, garbiketa eta hondakinak kentzea egingo da, egitura eskoratzea eta sendotzea; 2. fasean, beste urte batean, tailer-gela, zimenduak eta zolatak eta kanpoko harmailak sortuko dira; 3. fasean, bi urtekoa, teilatu kuboa eta kuboaren birgaitzea egingo dira; eta 4. fasean, beste bi urtekoa, teilatuak, gelak eta aretoak amaitzea aurreikusten da.

Hasierako funtsekin, lehen eraikin bat eraikiko dute, oinarrizko espazioekin, klaseak, tailerrak eta parte-hartzaileentzako ostatua hasteko. Eskolak hainbat espazio publiko izango ditu guztientzat, eta beste pertsona eta erakunde batzuek erabili ahal izango dituzte: zentro soziokulturala, denda, kafetegia, jantokia, liburutegia, zinema eta idazkaritza dituena; eguneko espazioa, baratzeak, tailerrak eta belaunaldien arteko jarduerak dituzten adinekoentzat; jantokia eta jendeari irekitako bazkari-etxea; haur-eskola, gurasoen eta haurren kooperatiba-formatuan, lurraldean bizi direnentzat; eta elikadura-eraldaketarako zentroa.

Gainera, Herrien Eskolako barne-espazioak egongo dira: tailer metalikoa eta arotzeria, ikasgelak, hazi eta belarkien bankua, ikasleentzako eta irakasleentzako gelak (kolektiboak, familiarrak eta banakakoak) eta osotasun fisikoaren aurkako mehatxuak jasaten dituzten Giza Eskubideen defendatzaileentzako apartamentuak.

Prozesu horiek bultzatu berri duten finantzaketa-kanpainarekin egingo dute aurrera, eta 50 erakundek osatutako sare bat estatu osoan zehar aurkezpenak egitera eramango dute. Administrazioaren atea ere jo dute laguntza ekonomikoa bilatzeko, hala nola landa-garapenerako eskualde-zentroa, EGEF funtsak eskuratzeko, oraingoz arrakastarik gabe. Aldi berean, erkidegoarekin eta elikadura-subiranotasunarekin zerikusia duten Latinoamerikako eta Europako kolektiboekin "harreman sendoak" ehuntzen ari dira.

"Galtzen ari diren" prestakuntza agroekologikoa eta lanbideei buruzkoa, koordinazio politiko-pedagogikoarekin

"Hezkuntza herrikoi eta agroekologikoko zentro bat lortu nahi da, beste lurralde batzuetako militantziak eta pertsonak hezi ahal izateko", dio Pablo Simónek. Ildo horretan, curriculum guztien koordinazio politiko-pedagogikoa egongo da; horrela, ikastaro guztiek "errealitatearen azterketa kritikoa eta soziala egitearekin" lotutako zati "humanistikoagoa" izango dute, antolatzen ikasteko, ekonomia politikotik, lurraldearen antolaketatik, feminismotik edo memoria historikotik, ofizioen ikaskuntzarekin bat egingo duena.

Abeltzaintzari eta frutikulturari buruzko ikastaro agroekologikoak emango dira, elikadura-subiranotasunarekin lotuta. Kontzeptu horrek "dena trukatzen du" eskolan, baina baita "galtzen ari diren" beste batzuk ere, hala nola igeltserotza, iturgintza edo elektrizitatea, baso-kudeaketa, gizarte-komunikazioa, herri-artea eta komunitate-osasuna. "Espazio hori garrantzitsua da une honetan, Espainiako estatuan ez baitago antzekorik epe luzera. Ez dago horrelako espaziorik landa-ingurunean, nahiz eta duela urte asko existitu zen Andaluziako Langileen Sindikatuarekin, nekazaritza-kolektibitateekin Errepublikan... gaur egun, Latinoamerikan dauden nekazari-eskoletan baino ez ditugu ikusten antzeko espazioak", adierazi du Simonek.

Herrien Eskolarentzat, lurraldean bizi diren adineko pertsonak funtsezkoak dira. Simonek dioen bezala, "oso barregarria eta zaila da haien ezagutza, bizirik zeuden garaian komunitatetik etengabe bereganatu zutena, orain eskola baten bitartez etortzea". "Oraintxe bertan, gizarte-erakunde bat eratzea, nekazari-mugimendu bat, eta jendea bermedun lurraldeetan finkatu ahal izatea, prestakuntzarekin bakarrik lor daiteke. Ezagutza horren guztiaren transmisio komunitarioaren prozesua jada ez da existitzen. Berriro bizirauteko, bizia emateko eta mugimendu horiek sortzeko gure aukera bakarra herrietako eskola bat da", dio.

Prestakuntzaz gain, landa-eremuak eta haien prozesu komunitarioak suspertzen lagundu nahi duten pertsonen beste oztopo garrantzitsu bat lurra eta etxebizitza eskuratzeko zailtasuna da (hiriguneekin partekatutako arazoa). Jakitun dira arazo hori ezin izango duela Herrien Eskolak konpondu, baina pertsona kritikoen masa handiago bat sortzen lagundu nahi dute, erakundeak presionatuko dituena horri buruzko arau-aldaketak egon daitezen.

Ildo horretan, Pablo Simónek NPBk sortzen duen arazoetako bat aipatzen du: "alferrik galdutako" lur gehiago metatzea zenbateko ekonomiko handiagoak lortzeko, eta halako "nekazari txiki" batzuk sortzea, jende gaztea sartzea oztopatzen dutenak. Nolanahi ere, azpimarratu du, prestakuntzek irauten duten bitartean, Herrien Eskolak egonaldiak erraztuko dituela parte-hartzaileak aldi horretan bizi ahal izan daitezen. Lur banku propio bat sortzeko lanean ere ari dira.

Ekainaren 14an Herrien Eskolaren lehen kongresua izango da

Mikromezenasgo prozesua amaitzen denean, "Josefa Martín Luengo" Herrien Eskolak bere lehen kongresua egingo du Memoriaren Jaialdiarekin. Ekainaren 14an izango da eta hitzaldi, tailer eta kontzertuak hartuko ditu, "lurraldeetako adineko jende guztia omenduko dutenak, desagertuko diren altxorrak baitira". Besteak beste, Valdivielso ibarreko "benetako" azken bi artzainak izango dira bertan, ia nomadak zirenak eta mendietan zehar transhumatzen zutenak.

Buruz ari garela, nor izan zen Josefa Martín Luengo, landa-proiektu handinahi honi izena ematen dion emakumea? Bere inguruan Pepita izenez ezaguna, 1944an jaiotako Salamancako hezitzaile naturala izan zen, bere karreran zehar pedagogia libertarioa sustatu zuena, kanporatzeak eta lekualdatzeak eragin zizkiona. Meridako Paideia Eskola Librea sortu zuen Concha Castaño Casaseca eta Mª Jesús Checa Simó ikaskideekin batera. Hezkuntzari, anarkismoari eta feminismoari buruzko hainbat artikuluren egilea ere izan zen.

Herrien Eskolaren bultzatzaileentzat, "berebiziko garrantzia" du pertsona horiei ahotsa emateak, egungo "krisi sozialaren zati handi bat oroimenaren galeratik" datorrela ulertzen baitute, eta hori oso lotuta dago landa-eremuetako exodoarekin. Pablo Simónek azaltzen duen bezala: "Belaunaldien arteko trukea oso garrantzitsua da, eta adinekoek funtsezko espazioa izango dute jakintza-eskola honetan, funtsean nekazarien eta lurraldeen kultura egungo garaietara egokitzen den memoria kontserbatzean eta transmititzean oinarritzen delako".

Proiektuaren etorkizunari buruzko zalantzak izan ditzaketenentzat, nekazariak zera dio: "Guztion artean eraikiko dugu, gure bihotzetan mundu berri bat daramagulako. Urte asko beharko ditugu, baina egingo dugu".