Azken asteetan, oliba-olioaren prezioari buruzko albiste ugari ikusten ari gara, lehen zerealekin, ekilore-olioarekin eta abarrekin gertatu zen bezala. Uztak murriztea da igoera neurrigabe horiek justifikatzeko argudio nagusia, alde batera utzita kasu guztietan lehengaia aurreko urteko uztari dagokiola eta oraingo bilketen emaitzek hurrengo ekitaldian izango dutela eragina, eraldaketa- eta merkaturatze-bolumenari dagokionez. Orduan, zergatik prezio igoera hori?

Espainiako Estatuko Nekazaritza Ministerioak ematen dituen datuetan sakonduz gero, 2022/2023 kanpainan 663 mila tona olio baino gehiago ekoitzi zirela ikusiko dugu. Eta olio-esportazioei erreparatzen badiegu, aurtengo lehen zazpi hilabeteetan 608 mila tonara iristen direla ikusiko dugu.

Hau da, urteko ekoizpen osoaren ia % 92 esportatu da urtarriletik uztailera bitartean. Kontuan hartuta aldi bereko barne-kontsumoa 295 mila tonakoa izan dela, olioaren inportazioa 168 mila tonara iritsi da. Datu ofizialak dira, eta atera behar dugun lehen ondorioa da olio-eskasia eta prezioen gorakada ez direla ekoizpenaren murrizketaren ondorio, baizik eta praktika esportatzaileen ondorio, hau da, espekulazioaren bidez negozio-klabeetan merkatuarena.

Egoera horri buelta eman nahi badiogu, ezinbestekoa da merkatuetan esku hartzea, erakunde publikoek araututa. Merkatuaren erregulazioak askotariko mekanismoak izan ditzake: eskaintza kudeatzeko tresnak, esku hartzeko gutxieneko prezioak, produkzio-kuotak, gehieneko inportazio-kontingenteak, esportaziorako laguntzak kentzea, dumping-a debekatzea...

Elikadurako espekulazio-praktiken aurrean pareta jartzeko garaia da, eta erakunde publikoek horren arabera jokatu behar dute. Eraginkorra al da abeltzaintza-sektoreari bazka batera erosteko finantza-laguntza ematea, lurraldean bertan ekoitzitako bazka biltegian atxikitzen ez bada? Ez al da logikoagoa mahastietan gehienez kg/ha ekoiztea kalitatearen eta kantitate txikiagoko ekoizpenen alde eginez, eta milioi bat litro ardo bakoitzeko milioi bat euro ez erabiltzea destilaziora (alkoholean) bideratzeko, merkatuko soberakinak ezabatzeko?

Merkatu librean inoiz baino esku hartze handiagoa dago, baina multinazionalen mesedetan, irabaziak pribatizatzeko eta galerak sozializatzeko eskemaren pean. Premiazkoa da nekazaritza- eta elikagaigintza-politikek elikadura-sistemen birlokalizazioa eta demokratizazioa sustatzea. Elikagaien prezioak ekoizpen-kostuei lotuta egon behar du eredu agroekologikoan, eta ez burtsako kotizazioetan inbertitzeko funtsen bidez. Beharrezkoa da elikadura-burujabetzaren ikuspegia merkataritzan eta elikadura-merkatuan txertatzea. Tokiko gobernuek ere gogoeta egin behar dute gai horri buruz, merkatua arautu gabe ekoizpenerako zuzeneko laguntzek espekulazio-jardunbideak puzten dituztelako azkenean.